18 Aralık 2010 Cumartesi

Yazı Biçimi Kombinasyonları İçin Kullanılan En İyi Alıştırmalar

Orjinal Metin Douglas Bonneville 
Yazı biçimlerini etkileyici bir şekilde bir araya getirmek bilim değil, bir sanattır ve estetik bakımından herhangi bir sınırı yoktur. Tasarımda kullanılan yazı biçimlerinin bir araya getirilmesi konusunda mutlak kurallar olmamakla birlikte, bazı can alıcı alıştırmaların olduğu da bir gerçektir. Bu alıştırmalar konuyu anlamak ve deneyim edinmek içindir. Bu kurallaşmış yazı biçimi ilişkileri dikkatli ve titizlikle uygulandığında her zaman iyi sonuç vermektedir.

Tırnaklı ve Tırnaksızları Bir Araya Getirmek
Bugüne kadar bilinen en iyi bir araya getirme, tırnaksız bir başlıkla, tırnaklı bir gövde metnini bir araya getirmektir. Bu klasik bir tavırdır ve neredeyse yanlış yapmak imkansız gibidir.
Örnekteki düzenlemelerden sol taraftakinde Trade Gothic Bold No.2 ile Bell Gothic eşleştirilmiştir. Her ikiside tırnaksızdır fakat birbirlerinden çok farklı kişiliklere sahiptirler. Başlık ile gövde metnini bir araya getirirken dikkat edilmesi gereken temel kural, başlıkta kullanılan fontun ilgi uyandırmasını sağlamaktır. Örnekte, Trade Gothic Bold No.2 başlık için tartışmasız akıllıca bir seçimdir. Buna karşı Bell Gothic ise başlık karakterine göre kat kat daha fazla dinamik ve samimi bir yazı biçimidir. Bu iki fontu bir arada kullanmak, tasarımda beklenmedik bir karmaşa yaratmaktadır. Başlıkta Trade Gothic ciddi bir tavır sergilemekteyken, Bell Gothic metinde neşeli bir duygu yaratmaktadır. Bu tip bir zıtlık, tasarımda bir amaç olmamalı ve gerekmedikçe kullanılmamalıdır. 


Sağdaki örnekte ise gövde metninde Bell Gothic yerine Sabon kullanılmıştır. Sabon tırnaklı bir yazı biçimidir ve Trade Gothic gibi bir yazı biçimi ile çok uyumlu bir eşlemedir. İkiside uzun x yükseklikleri ve okunaklı yapıları ile kolay algılanan fontlardır. Bu bağlamda her ikisi de aynı ciddi duyguyu yansıtarak kusursuz bir kombinasyon sağlamaktadırlar .

Benzer Sınıflandırmalardan Kaçınmak
Farklı ailelerden gelen, benzer sınıflandırmalara sahip yazı biçimlerinin eşleştirilmesi, uyumsuzluk yaratmakta, belirgin özellikleri nedeni ile uyumlu bir eşleme olmamakta ve bir anlamda da tipografik bir karmaşaya neden olmaktadır.
Soldaki örnekte kalın tırnaklı bir font olan Clarendon Bold başlıkta kullanılmıştır. Gövde metninde ise yine kalın tırnaklı bir yazı biçimi olan Officina Serif kullanılmıştır. Kalın Tırnaklı fontlar belirgin özellikleri ile hemen göze çarparlar ve kullanıldıkları tasarımda egemen leke onlar olurlar.  Benzer özelliğe sahip iki yazı biçimini bir araya getirmek gereksiz ve tasarımda göze hoş gelmeyen bir gerilim yaratmaktadır.


Sağdaki örnekte ise başlıktaki Clarendon Bold, Officina Serif’e göre daha dengeli bir font olan New Baskerville ile bir araya getirilmiştir. New Baskerville neredeyse her tasarıma uyan bir yapıya sahip tırnaklı, geniş görünümlü bir fonttur. Clarendon Bold’un ağır vurgularıyla çok daha uyumlu bir eşleşme sağlamaktadır. Aynı zamanda Clerendona göre daha idiasız ve başlığın baskın olmasına izin verir bir niteliğe sahiptir. Böylesi bir konbinasyon okuyucuya çok uyumlu bir ilişki sunmaktadır.
İlk bakışta farklı özelliklere sahip yazı biçimlerini eşleştirmek, tasarımda ve tipografide gereksiz karmaşaları önlemektedir.

Farklı Roller Vermek
Birden fazla yazı biçimini bir araya getirmenin en kolay yolu, onları tasarımın içinde belli rollere sahip ögeler olarak belirlemektir. Sıradaki örnekte, Akzidenz Grotesk Bold büyük harfleri ile yazar adını içeren satırda kullanılmıştır. Sonrasında Rockwell Bold konu başlığı için seçilmiştir. Bembo ise giriş ve gövde metninde farklı ölçülerde yer almaktadır. İkinci derece başlıkta da Akzidenz Grotesk Medium kullanılmıştır.


Düzenlemede, büyük oranda farklılık gösteren Rockwell Bold dikkati ana başlıkta toplamakta, klasik tırnaksız bir yazı biçimi ile ikinci başlık geri çekilmiş ve gövde metninde de tırnaklı bir font kullanılarak bir çok karakter bir araya getirilmiştir. Bu kadar fazla font kullanılan bir düzenlemede büyüklük, ağırlık ve işlev dengelenmelidir. Sonuçta bu örnekte 3 yazı içinden 4 tipi kullanılmıştır  ve birbirleri ile iyi uyum içindedirler. Bunun nedeni her fonta atanan rol iyi belirlenmiş ve tipografik bir hiyerarşi uygulanmıştır.

Yazı Ağırlıklarında Zıtlık Yaratmak
Tipografide ögelerin önem sırsını belirlemede en kesin yol onları büyükten küçüğe sıralamaktır. Ancak boyutlarda yapılan farklılıkların yanı sıra harf ağırlıklarını belirginleştirmek de okuyucunun okumasını kolaylaştıran bir etkendir.
Soldaki örnekte, yeterli bir boyut farklılığına karşın harf ağırlığındaki zıtlık yeterince vurgulanmamıştır. Myriad Light,  Minion Bold’un üstünde eşlendiğinde, geriye gitmekte ve görsel baskınlığını yitirme eğiliminde görünmektedir. Bu durum okuyucunun metinden önce başlığa gitmesine yeterli koşulları sağlamamktadır.


Sağda ise Myriad Black, Minion Normal üzerinde kullanıllarak oldukça zıt bir eşleme oluşturulmuştur. Bu durum ilk bakışta bir parça abartılı bir anlayış gibi görünse de en azından okurun kafasını karıştırmayacak, uygun bir görsel hiyerarşiye sahiptir.

Tipografik Renkliliği Kullanmak
Tipografik renklilik, yazı tipinin ağırlığı, boyutu, vurgu kalınlığı ve tüm boşuklamaların birleşiminden oluşan bir çeşitliliktir. Tipografik renkliliği algılamanın en iyi yolu; düzenlemeye, gözlerin kısılarak, hiçbir yazının okunmayacak kadar netsizleştiği an bakılmasıdır. Bu durumda yazıların tonal değerleri algılanabilir.
Eğer aşağıdaki örneğe gözler kısılarak bakılırsa, soldaki çalışmada, yazılarda aşağıya doğru belli belirsiz bir yoğunluk artışı olmasına rağmen genelinin farksız bir leke değerine sahip olduğu izlenmektedir. Sağdaki örnek bu yöntemle okunamıyor olsa da tipografik hiyerarşi rahatlıkla algılanmaktadır. Ne kadar uzakta olursanız olun, başlık nerede, göz bir sonra nereye gitmeli, hiçbir karmaşa izlenmemektedir.



Tipografik renkliliğin gerektiği kadar kullanılması, bir sayfa düzeninin görsel hiyerarşisini pekiştirir. Bu hiyerarşi, metnin anlamına ve mesajın amacına doğrudan bağlıdır.

Duyguları Karıştırmamak
Tipografide sık yapılan hatalardan bir tanesi, yazı biçimlerinin verdiği asıl duyguyu tanımlamamaktır. Her yazı belli bir kişiliğe sahiptir. Yazının kişiliği, içeriğe bağlı olarak çok fazla olmasa da anlamın şiddetini değiştirebilir.
Örnekte, solda Souvenir ile Franklin Gothic Bold eşleştirilmiştir. Franklin Gothic Bold temel olarak soğukkanlı, kararlı, güçlü aynı zamanda da şık ve ideal görünmektedir. Katı ama işlevseldir.  Diğer yandan Souvenir ise çok hareketli, rahat, bu eşlemede bir parça itici ve bayağı bir görünüme sahiptir.  Bu iki yazı biçimi sanki görev başında bulunan suratsız aksi bir koruma görevlisi ile oynak sevimli bir kız çocuğunun karşılaşması gibi bir araya gelmişlerdir. Bu türden duygu birleşimleri çok iyi sonuç vermezler. Yazıların verdiği duyguları karıştırmak, mesaj yerine düzenlemede ilgi uyandırır ki bu da olumsuz bir tasarım demektir.



Sağ tarafta Souvenir, Futura Bold ile eşleşmektedir. Futura Bold sahip olduğu pekçok özelliğe karşın birkaç nedenden dolayı Souvenir ile daha uyumlu bir yazı biçimidir. Öncelikle, her ikisi de uzun x yüksekliğine sahiplerdir. İkisininde geniş bir yapısı ve dairesel harf biçimleri vardır. Her iki font da zarif ama aşırı değil. İkisi de birbirine göre baskın değil ve bu örnekte, okuyucuya neşeli ve eğlenceli bir duygu vermek için uyumlu görünmektedirler. Tasarım, anlamsız gerilimlere gerek duymaz.

Belirginlik ve Tarafsızlıkları (Nötr) Karşılaştırmak
Temiz, okunaklı bir tipografik düzenlemede, beklenmedik gerilimlere dikkat etmek gerekir. Bu gerilimler seçilen fontların uyumsuzluklarından dolayı oluşmaktadır. Eğer seçilen ana karakter fazlasıyla özelliğe sahip ise seçilecek ikincisinin tarafsız bir role sahip olması gerekir.
Aşağıdaki örneğin sol tarafında, Dax Bold ile Bernhard Modern yazı biçimleri bir araya getirilmiştir. Bu eşleme, belirgin en az iki nedenden dolayı yapılmış zayıf bir seçimdir.


Öncelikle, Dax Bold dar yapısı ve büyük x yüksekliğine sahipken, Bernhard Modern ise çok geniş yapılı ve en düşük x yüksekliğine sahip yazılardan bir tanesidir. Dax samimi, modern ve belirgin bir yazı biçimidir. Uzmanca, anlayışlı, modern mesajlar için mükemmel bir seçimdir. Öte yandan Bernhard Modern, şık, sessiz, karmaşık, ve hatta bir parça da samimi bir yazı biçimidir.  Bu kadar belirgin özelliklere sahip iki yazıyı bir araya getirmek bir parça tipografik yetersizliktir.
Daha iyi bir seçenek olan sağ tarafta, Dax Bold ile Caslon bir arada kullanılmıştır. Caslon eski biçem bir fonttur fakat diğer fontlarla uyum göstermesi için modernize edilmiş ve yumuşatılmıştır. Bu bağlamda, Caslon Dax ile uyum içinde izlenmektedir. Başlıkta Dax Bold’un kakakter özelliklerini gösterirken, Caslon geri çekilerek mesajı okuyucuya aktarmaktadır.  Bu durumda Calon, Dax’ın gösterişli özelliklerini desteklemek için tarafsız bir seçim olarak oldukça iyidir.

Aşırı Farklılıklardan Kaçınmak
Birbirleri ile hiç ilgisi olmayan yazıların seçimi ile oluşan bazı durumlarda, gereğinden fazla yaratılan zıtlıklar, çalışmada genel olarak tasarıma karşı görsel bir dengesizlik yaratmaktadır.



Örnekte, solda oldukça ağır bir font olan Antique Olive Nord ile Garamont Narrow eşleştirilmiştir. Bu seçim aşırı bir kontrast ilişkiye neden olmakta ve etkileri kolayca izlenmektedir. Çoğu zaman böyle sıra dışı bir zıt ilişki dikkat çekmenin ötesine geçmekte, kullanışlı hâle gelmekte ve metni iyi sunmamaktadır.
Sağ tarafta Antique Olive Nord yerine Antique Olive Bold kullanılmıştır. Garamond Narrow yerine normal ağırlığa sahip olan Garamond kullanılabilirdi ancak daha ölçülü bir seçim olan Chaparral kullanılmıştır. Chaparral, Antique Olive Bold’un karşısında kendine has bir duruş sergilemektedir. Daha yüksek bir küçük harf yüksekliğine sahiptir. Baştan başa daha moderndir ve daha tarafsız (nötr) bir seçimdir.

Yalınlığı Korumak – Sadece İki Yazı Biçimi Denemek
Tasarımcının tüm çabası; var olan yazı biçimleri içinden ”sadece doğru eşlemeyi” bulmak olmalıdır. Bunu sağlamanın en kolay yöntemi ”klasik bir tırnaklı ile klasik bir tırnaksızı bir araya getirme” kuralına sadık kalmaktır.
Örnekte, oldukça temiz bir görsel sıralama yapılmış, fazlasıyla çeşitliliğe sahip olan tipografik renklilikten önemli ölçüde yararlanılmıştır. Tüm bunlar okunabilirliği arttırmak içindir. Bu renkliliğin  hepsi sadece iki yazı biçimi ile yapılmıştır. Her ne kadar beş farklı yazı izleniyorsa da, sadece Helvetica Neues’in üç tipi, Garamond’un da iki tipi kullanılmıştır.


Bir kaç nedenden dolayı bu durum çok kolay çalışır.  İlki, hiç çabalanmadan görsel uyumluluk elde etmek için bir yazı biçiminin yazı tiplerinden yararlanmaktır. İkincisi ise, denenmiş, çok klasik bir başlık yazısı ile çok klasik bir metin yazısını bir araya getirmektir.
Her iki yazı da nötr özelliklere sahiptirler ve birlikte hem sayfa düzeninde hem de birbirleri ile girift bir örgü oluşturmaktadırlar. Bunun nedeni örnekteki gib sıkı bir görsel sıralamadır. Kurallar belirlemek ve onlara uymak, doğru yazı biçimi seçimi ile çok az çaba harcanarak kusursuz sonuçlar edilmesini sağlar.

Farklı Punto Değerleri Kullanmak
Yazı biçimlerini bir araya getirirken kullanılabilecek son ilke, çeşitli punto değerlerini farklılık ve zıtlık yaratmak için kullanmaktır.
Aşağıdaki örneğin solunda, yazılar göze hoş gelmeyen bir leke dağılımına sahiptir. Yukarıda belirtilen göz kısarak bakma yöntemi ile soldaki örneğe bakıldığında başlık ve metinin leke değerleri ayırt edilmemektedir. Sağdaki örnekte tüm farklılıklar her ne kadar net izlenmese de açıkça algılanmaktadır.



Sağda da aynı yazı biçimleri kullanılmıştır ancak punto değerleri farklıdır. New Century Schoolbook okunabilecek kadar küçültülürken, TheMix Italic önemli ölçüde büyütülmüştür.
Farklı punto değerlerini kullanmak tipografik hiyerarşiyi kolayca belirlemeyi ve tipografik renkliliğin çeşitlerini arttırmayı sağlar.

Sonuç
Gerçekte yazı biçimlerini bir araya getirme konusunda, kesin ve değişmez hiç bir kuralı yoktur. Bu işlemin iyi yapılabilmesi zaman alıcı ve zahmetli bir süreç olabilir. Ancak elde kullanışlı bir dizi ilkenin olması da yararlı olmaktadır. Ayrıca bu ilkeler bazı durumlarda kısa sürede keyifli tipografik sonuçlar elde etme konusunda çok yararlı bir klavuz olmaktadır.